Taniec Apsar – dusza Kambodży

W kambodżańskim Angkor czy w kompleksie My Son w Wietnamie pośród wielu zdobień i płaskorzeźb na świątyniach można znaleźć wizerunki tańczących kobiet zwanych Apsarami. Apsary w mitologii indyjskiej to żeńskie bóstwa, boginie wody, mgieł i chmur. Według legendy Apsary powstały z mlecznej piany Oceanu Mleka w czasie gdy bogowie szukali eliksiru na nieśmiertelność. Pełne kobiecego wdzięku i urody zabawiały króla bogów Indre swym tańcem.

Król Jayavarman II – założyciel królestwa Angkor – otrzymał władzę od boga Indry, a Apsary przekazały swoją sztukę tańca mieszkankom królestwa. Tak oto taniec Apsar stał się tradycyjnym tańcem Khmerskim i przekazywany był z pokolenia na pokolenie. Służył rodzinie królewskiej nie tylko jako rozrywka, ale był także ważnym elementem w czasie świąt khmerskich: na pogrzebach władców, koronacjach, ślubach, bądź wtedy gdy prosili oni bogów o łaski. Łączył świat ziemski z boskim, służył modlitwom, oraz wychwalał króla i jego wielkość.
Swój pierwszy okres świetności taniec Apsar przeżywa w VIII-XI wieku. Władca każdego roku wybierał 100 najładniejszych dziewcząt z królestwa, które uczyły się tańca. Podobno na dworze króla Jayavarmana VII panującego w latach 1181-1218 było ponad 3000 tancerek. Po najeździe Tajów na Angkor (początek XV wieku) Imperium Khmerskie upadło, a tancerki pojmano i przewieziono na dwór króla Tajlandii, gdzie “Apsary” stały się wzorem dla tajskich tancerek. W XIX wieku Ang Duong (król Kambodży w latach 1841-1860), który wiele lat spędził na dworze w Bangkoku, wprowadził wiele zmian w swoim królestwie m. in. upodobnił stroje “Apsar” do strojów tajskich tancerek, a ich taniec zaczął wychwalać zalety władcy. W drugiej połowie XIX wieku, kiedy Kambodża stała się kolonią francuską “Apsary” zauroczyły kolonizatorów, co spowodowało że ich taniec zaczął bywać na paryskich salonach. Jednak przed występami w Paryżu Francuzi postanowili ubrać tancerki, ponieważ do tego czasu na Khmerskich dworach “bezwstydnie” tańczyły topless. Malarz i rzeźbiarz Auguste Rodin był pod tak dużym wrażeniem ich tańca, że poświęcił khmerskim tancerkom wiele swojego czasu przedstawiając je na akwarelach. Ciężki okres dla mieszkańców Kambodży, oraz całego życia kulturalnego (w tym także dla tańca Apsar) przychodzi w 1975 roku kiedy władzę przejmują Czerwoni Khmerzy. Wśród ponad 2 milionów zamordowanych mieszkańców Kambodży są także niemal wszyscy nauczyciele i tancerze tego tańca (szacuje się że ponad 90 % tancerzy traci życie). Po upadku Pol Pota i Czerwonych Khmerów w latach 80-tych “Apsary” zaczynają znów tańczyć. Ci nieliczni którzy przeżyli otwierają szkoły i zaczynają przekazywać taniec młodym pokoleniom. W 1980 roku zaczyna działać Królewski Uniwersytet Sztuk Pięknych w Phnom Penh z wydziałem Sztuki Choreograficznej i Muzyki, gdzie można uczyć się tradycyjnego khmerskiego tańca.
Aby dojść do perfekcji dziewczynki muszą zacząć ćwiczyć już w wieku 5-6 lat, by później te najzdolniejsze mogły kontynuować edukację na uniwersytecie. Po 9 latach nauki tańca na wyższej uczelni otrzymują także wyższe wykształcenie.
Taniec Apsar składa się z 3,5 tys. gestów rękami oraz nogami i mają one ściśle określone znaczenie. Dzięki gestom tancerze opowiadają proste historie z życia codziennego, bądź złożone opowieści przedstawiające legendy khmerskie i religijne mity. Opowiadają historie o miłości i cierpieniu, wojnie i pokoju, radości i strachu, o powstaniu świata…
Jeden taniec może trwać nawet 30 minut, a opracowanie go do perfekcji zajmuje 6-12 miesięcy. Tancerki są bardzo elastyczne, poruszają się płynnie, z wdziękiem uśmiechają się przy tym lekko nie otwierając ust. Ubrane  są w kolorowe jedwabne suknie przypominające sari i wykonane są ręcznie. Częstym haftowanym elementem są kwiaty i liście lotosu z bogatymi zdobieniami, oraz dużą ilością pereł i złotej biżuterii. Tancerki odróżniają różne nakrycia głowy uzależnione od charakteru granej postaci. Towarzyszy im często chór kobiecy opowiadający fabułę, oraz orkiestra wyposażona w gongi, bębny i dzwoneczki…
W ogromnym kompleksie Angkor możemy znaleźć mnóstwo płaskorzeźb przedstawiających boskie tancerki. Tylko na murach samego Angkor Wat jest ich ponad 1800.
W 2003 roku Balet Królewski Kambodży, czyli taniec Apsar został wpisany przez UNESCO na listę niematerialnego światowego dziedzictwa kultury.