Poprzedni wpis
Aktualności
27 października 2021
Autor:
Japońskie lampy doro.
Są nieodłącznym elementem architektury japońskiej. Wielokrotnie spotykamy je na naszej drodze w czasie wycieczki do Japonii. Są wszędzie. Nie tylko w świątyniach i cmentarzach, ale też w pięknych ogrodach, nad wodą, w parkach, czy przy głównych miejskich alejach. Japończycy nazywają je doro (bądź też toro), czyli wieże świetlne. Są to tradycyjne lampy, które wykonane są z kamienia (ishi-doro), brązu (kondo-doro), lub drewna. W japońskich świątyniach shinto i na terenie prywatnych domów pojawiły się w IX wieku (okres Heian), natomiast w świątyniach buddyjskich prawdopodobnie dużo wcześniej. Wskazywały i oświetlały drogę płomieniem, który był ofiarą dla Buddy. Japońskie lampy doro swoje korzenie mają w Chinach.
Na cesarskim dworze
Japońskie lampy doro można podzielić na dwie główne grupy: stojące (dai-doro) i wiszące (tsuri-doro).
Stojące lampy dai-doro zrobione są najczęściej z brązu, lub kamienia. Stoją na kolumnie i swoją budowa mają nawiązywać (podobnie jak gorinto, czy pagoda) do buddyjskiej kosmologii. Składają się (nie zawsze) z 5 elementów:
– chi (ziemia) – postument, lub element dotykający ziemi
– sui (woda)
– ka (ogień) – część w której pali się płomień
– fu (powietrze)
– ku (pustka lub duch) – ostatni element który skierowany jest ku niebu
Elementy te mają nam uświadamiać, że po śmierci ludzkie ciała powrócą do swojej pierwotnej, elementarnej formy.
Lampy tsuri-doro wiszą zwykle pod okapem i wykonane są z metalu, brązu, lub miedzi. Gdy pojawiły się w Japonii od razu zagościły na cesarskich dworach, a potem znalazły miejsce w świątyniach i sanktuariach. Współczesne tsuri-doro często zrobione są z tworzyw sztucznych i doprowadzona jest do nich elektryczność.
Latarnie w Nara
Prawdopodobnie najstarsze japońskie latarnie doro pochodzą z okresu Nara i zachowały się w świątyni Taima dera w Nara. Na drodze do świątyni Kasuga stoi około 2 tys. kamiennych lamp (ishi-doro). Kamień z którego są zrobione przyjechał z wyspy Sado leżącej przy środkowym wybrzeżu Honsiu. W wielu miejscach kamień jest zwietrzały z zielonymi naleciałościami co postarza je i dodaje uroku. Dla Japończyków są więc sabi – stare i wyblakłe. Nawiązuje do tego co w życiu jest ulotne i przemija. Odzwierciedla rezygnację, ale też samotność i spokój, niedoskonałość i nietrwałość.
Ceremonia parzenia herbaty
Japońskie lampy doro mocno rozpowszechniły się w XVI wieku dzięki mistrzom herbaty, którzy dekorowali nimi swoje ogrody. Były elementem towarzyszącym wieczornym ceremonią parzenia herbaty. Pełniły często (także w domostwach) funkcję ozdobne. Dostosowane były do wielkości, proporcji, architektury i reguł ogrodu. Są małe i duże, cienkie i chude, okrągłe i kwadratowe, z podestem i bez, z kapeluszem dużym i małym, ze zdobieniami i bez nich… W kształtach otworów można dopatrywać się słońca i księżyca, a w podstawach czy zwieńczeniach często widzimy kwiaty lotosu.
Główne typy
Japońskich lamp doro jest wiele rodzajów (niektóre źródła podają, że ok. 80) i prawdopodobnie na wszystkie z nich Japończycy mają nazwę. Pod względem wielkości i kształtu można je podzielić na cztery typy:
– ikekomi-doro – latarnie wkopane w ziemię. Jest to grupa średnich latarni (wys. 1 m) bez podestu, za to z trzonem bezpośrednio w ziemi tzw. zakopane latarnie. Często mają wizerunek Buddy na trzonie. Do grupy należą michishirube-doro (stoją wzdłuż ścieżek), mizubotaru-doro (na nabrzeżu z dwoma przeciwległymi otworami w kształcie kwadratu i kolejne w kształcie trójkąta), oribe-doro (szlachcic zwany Furuta Oribe zaprojektował je do użytku w ogrodach), kirishitan-doro (z ukrytą chrześcijańską postacią lub symbolem powstałe w czasie prześladowań religijnych chrześcijan w XVI w), oraz także XVI wieczne maria doro (maryjne z wizerunkiem Chrystusa lub Matki Boskiej).
– yukimi-doro – śnieżna latarnia z szerokim kapeluszem chroniącym przed śniegiem. Pochodzi z XVII w. Z trzema nogami to mitsuashigata toro, czterema to yotsuashi-doro, może też być z sześcioma. Używane są wyłącznie w ogrodach. Trzynożne mają 2 nogi w wodzie, a trzecią na lądzie. Otwór w kształcie księżyca powinien być zwrócony na wschód.
– oki-doro – małe latarenki bez nogi. Są często ruchome i “siedzą” na ziemi niczym nie przymocowane. Do grupy należą misaki-doro (na pelerynie), temari-doro (w kształcie kuli bez nogi), sanko-doro (latarnia z trzema światłami – otworami na ogień: słońcem, księżycem i gwiazdą.
– tachi-doro – latarnie na postumencie (okrągły trzon na sześciokątnej bazie) . Pochodzą z XIV-XVI wieku. Mogą mieć nawet 2 m i ustawiane są w dużych ogrodach i przy świątyniach.
Doro, doro, doro..
Prócz wyżej wymienionych często występują jeszcze:
– kasuga-doro – powszechna w świątyniach. Jest wysoka i chuda, z komorą ogniową prostokątną lub sześciokątną.
– eto-doro – podobna do kasuga-doro, ale walcowata noga jest gruba na środku.
– miyatachi-doro – kwadratowa w kształcie świątyń z dachem zakrzywionym ku górze.
– shinzen-doro – latarnia wotywna nieużywana w ogrodach tylko w świątyniach.
– nazuro-doro – wykonana z szorstkiego, nie polerowanego kamienia.
– rankei-doro – latarnia nadbrzeżna.
– kotoji-doro – latarnia dwunożna może mieć nawet 270 cm wysokości.
– to-doro – latarnia, która wcześniej była pagodą. Ma kilka komór na ogień i spiętrzonych dachów.
– yunoki-doro – popularna w ogrodach herbacianych w okresie Edo.
– enshu-doro – podobna do kasuga-doro, ale z wysokim, rozciągniętym w dół daszkiem, pochodzi od nazwy architekta Kobori Enshu.
– kana-doro lub kinzoku – latarnia na cokole wykonana z brązu lub żelaza, czasem jest pozłacana.
– mokusei – stara, drewniana lampa. Jest rzadka, ponieważ ze względu na materiał nie przetrwała czasu.
– jiki no – rzadka porcelanowa lampa.
Dziedzictwo kultury
W dzisiejszych czasach nadal wykonuje się japońskie lampy doro wzorowanych na tych starych. Często są modyfikowane i przystosowywane do podłączenia instalacji elektrycznej, aby nadal pełniły swoją funkcję. W dalszym ciągu są ważnym elementem w ogrodach, świątyniach i wokół nich. Chętnie są wykorzystywane przy domach czy restauracjach. Przypominają dawną japońską atmosferę.
Bez wątpienia stare japońskie lampy doro wpisane są w japońską architekturę i są ważnym elementem dziedzictwa kultury mieszkańców Kraju Kwitnącej Wiśni.
Przeczytaj więcej o Japonii:
-
Bambus Arashiyama
Obok Góry Fuji, bramy tori na Miyajimie, czy Kopuły Bomby Atomowej w Hiroszimie las bambusowy Arashiyama jest najsłynniejszym miejscem w Japonii.
-
Wycieczka do Japonii
Do kraju, gdzie buddyzm miesza się shinto, a drapacze chmur otaczają tajemnicze świątynie. Zjemy nie tylko sushi, ale też gyoza, takoyaki, okonomiyaki, wagyu, ramen
-
Lalka Daruma
Lalki Daruma do świątyni przynoszą wierni by pomogły im zrealizować jakiś cel. Są też symbolem długiego życie w dobrym zdrowiu i pomyślności.
Skomentuj ten wpis jako pierwszy!
Dodaj komentarz