Dwu-tygodniowa wycieczka do Kambodży (z lądowaniem w Tajlandii) szybko minęła. Została masa wspomnień, zdjęć i filmików…
Kolejny wyjazd do Kambodży w grudniu 2019.

Park Narodowy Ream

Jezioro Tonle Sap

Train Market niedaleko Bangkoku

      
W stolicy Kambodży jesteśmy dwa dni, po czym lecimy do Tajlandii. Z Bangkoku mamy samolot do Moskwy, a potem do Warszawy. W ostatni dzień w Phnom Penh jedziemy tuk-tukami pod wzgórze, na którym stoi Wat Phnom. To bardzo ważne miejsce dla mieszkańców Phnom Penh, ponieważ stała tu kiedyś świątynia wybudowana przez założycielkę stolicy: babkę Phnom (tak ją wołali). W głównym pomieszczeniu jest kilkadziesiąt podobizn Buddy, na ścianach są freski opowiadające historie z khmerskiej wersji Ramajany, a obok świątyni jest biała stupa z prochami króla. Sama babka Phnom siedzi wyrzeźbiona w zadaszonej świątyni i ciężko się do niej dopchać by zapalić kadzidełko. Idąc w kierunku Pałacu Królewskiego zaglądamy do Wat Ounalom, niestety większość budynków jest pozamykanych. Najbardziej reprezentatywnym miejsce w stolicy Kambodży jest bez wątpienia Pałac Królewski. Na rozległym terenie znajduje się okazała sala tronowa, biblioteka, skarbiec królewski, willa Napoleona II, stupy z prochami dawnych królów, dzwonnica, makieta Angkor Wat, czy Pagoda Szmaragdowego Buddy, w której znajduje się ponad tysiąc jego podobizn. Najważniejsze z nich to siedzący na podwyższeniu Budda wykonany z drogocennego szmaragdu, oraz stojący przed nim 90 kilogramowy złoty Budda ozdobiony kilkoma tysiącami diamentów. Ostatnie chwile w stolicy Kambodży każdy spędza na swój sposób: robiąc ostatnie zakupy na Russian Market, siedząc na rzeką i oglądając płynące łodzie, spacerując po wąskich uliczkach pełnych sklepów i restauracji, czy jedząc krewetki w cieście i pijąc ostatni w Kambodży mango shake.
     

     
Dwa dni spędzamy w stolicy Kambodży – Phnom Penh. W pierwszym dniu poznajemy historię Kambodży, tak straszną, że wolelibyśmy o niej nie słyszeć. Czerwoni Khmerzy w latach 1975-79 wymordowali 2-2,5 mln swoich obywateli. Oglądamy dzisiaj świadectwo tej historii: jesteśmy w więzieniu S-21 Tuol Sleng, oraz na Polach Śmierci. W S-21 więźniowie byli przesłuchiwani, bici, torturowani, po czy przyznawali się do wszystkiego co chcieli oprawcy. Następnie zostawali przewiezieni 15 kilometrów za miasto, gdzie po uderzeniu motyką lub pałką w tył głowy wrzucano ciała do zbiorowych grobów. Takich masowych grobów na Polach Śmierci jest prawie 130. Znajdują się na terenie dawnego cmentarza chińskiego. Groby są tak płytkie, że jeszcze do dzisiaj po 40 latach z ziemi “wychodzą” ludzkie kości i fragmenty ubrań. W Tuol Sleng spotykamy Chum Mey jednego z siedmiu więźniów, który przeżył S-21, ponieważ był mechanikiem i potrafił naprawiać maszyny Czerwonym Khmerom. Teraz w miejscu swojej dawnej kaźni sprzedaje swoje wspomnienia zawarte w książce.
W miejscu gdzie łączą się dwie rzeki Tonle Sap i Mekong znajduje się główny deptak Phnom Penh. To miejsce spotkań, odpoczynku, aktywnego relaksu (ludzie tu biegają, tańczą, grają w piłkę). Wzdłuż promenady jest wiele sklepów i restauracji. Na końcu znajduje się nocny market, na tyłach którego rozłożone są maty, gdzie można zamówić i zjeść jakiś przysmak z grilla. Niedaleko naszego hotelu jest restauracja serwująca hot poty. W salach na kilku piętrach wszystkie stoliki są zajęte, a my jesteśmy jedynymi białymi. Na 10 osób dostajemy dwa duże garnki z wywarem, w którym pływają mięsne kulki, a na wózku przy stole rozłożone są talerzyki z różnorodną zieleniną, wołowiną, grzybami. Wywar przez cały czas się gotuje, a my dorzucamy ciągle coś z małych talerzyków do garnka.
         

      
“Jeżeli szukacie cichego i spokojnego hotelu to nie trafiliście dobrze” – tak nas przywitała recepcjonistka w hotelu w Kampot, gdzie śpimy jedną noc. Mad Monkey Hostel Kampot. Takie graffiti na ścianach.
           

   
W drodze z Sihanoukville do stolicy Kambodży Phnom Penh jedną noc spędzamy w Kampot. Wczoraj byliśmy w miejscu gdzie rośnie najlepszy pieprz na świecie, a dzisiaj kręcimy się po centrum. Kampot to kolonialne miasteczko (dawna kolonia francuska), w którym ma się wrażenie, że czas się zatrzymał. Przyjeżdża tu trochę “białych”, którzy chcą odpocząć od chińskich turystów, których jest bardzo dużo w Angorze czy Sihanoukville. Europejczycy, Amerykanie,… snują się po kolorowych uliczkach, objeżdżają je na skuterach, lub siedzą w wielu barach i kawiarniach spędzając czas na błogim nic nie robieniu. Jest gorąco: temperatura 32 st. C, a odczuwalna 37.
        

     
Nasz odpoczynek na khmerskich plażach się kończy i jedziemy do Kampot. Po drodze znajduje się Park Narodowy Ream, który mamy zamiar zobaczyć. Zatrzymujemy się więc tuż przy rzece, w bardzo biednej części Kambodży, w której jak się okazuje jest rządowa wypożyczalnia łodzi. Bierzemy łódź i płyniemy po Preak Toek Sab (rzeka Świeża Woda), której woda jest słodka w porze deszczowej natomiast w porze suchej słona. Płynie z nami przewodnik – pracownik parku, sternik łodzi i jego kilkuletni synowie, którzy sprawnie obciętym plastikowym kanistrem wylewają co jakiś czas wodę z łodzi. Nad naszymi głowami czasem przeleci orzeł, zimorodek, w oddali siedzi czapla biała, czasem wyskoczy ryba nad wodę. Małp, tygrysów, jeleni nie widzieliśmy. Zatrzymujemy się na chwilę przy dziurawym, drewnianym mostku, którym idziemy w głąb dżungli i dochodzimy do wysokiej platformy. Nie wchodzimy jednak na nią ponieważ jej stan nie budzi naszego zaufania. Mimo to park jest piękny, bardzo zielony, panuje cisza, na wodzie jest kilku rybaków, a turystów ze świecą szukać. Po relaksującej przejażdżce łodzią jedziemy do farmy pieprzu. Po drodze pękła nam opona w aucie, z którą kierowca szybko sobie poradził, a my w tym czasie poszliśmy do lokalnego baru na piwo, gdzie głodny Włodek zaglądał do wszystkich garnków w kuchni. Kampot znany jest z produkcji najlepszego pieprzu na świecie (nie Wietnam jak podaje w Polsce jedna z sieci sklepów ). W La Plantation Pepper Farm założone przez Europejczyków najpierw mamy spacer między krzakami pieprzu, a potem degustację. Nie zjedliśmy nigdy przez cały tydzień! tyle pieprzu co dzisiejszego popołudnia. Najostrzejszy był pieprz długi. Oczywiście pieprz nie jest tu tani, ale farma ma kilka światowych certyfikatów jakości i co roku tester-kontroler sprawdza jego wartość.
     

   
Wyrywamy się dziś z “chińskiego” miasta Sihanoukville w Kambodży i szybkim promem płyniemy na wyspę Koh Rong Sanloem. Zatrzymujemy się w Zatoce Saracenów. Cudowne miejsce: biały piasek, ciepła i czysta woda, mielizna ciągnie się daleko w morze, a wzdłuż plaży stoją bary jeden za drugim. Do tego słońce grzeje i jest 30 st C. Opalamy się, zażywamy kąpieli wodnym, spacerujemy, gramy w siatkówkę wodną, ucinamy drzemkę, jemy tom yam, huśtamy się, a niektórzy nawet tańczą. Dobre jednak się szybko kończy i musimy wracać do Sihanoukville. Kapitan promu tak go rozpędził, że łódź aż skacze na falach. Nie wszyscy pasażerowie to wytrzymują i czarne woreczki się przydają.
   

     
Po 4 dniach spędzonych w Siem Reap, jedziemy do Sihanoukville – miejscowości położonej nad morzem. To miasto zmienia się z miesiąca na miesiąc. Ostatni raz byłem tu w lutym 2018 roku i okazało się, że od tego czasu przybyło nowych budynków, część starych zniknęła, a nad miastem górują dźwigi budowlane w takiej liczbie jakiej nigdy tu nie widziałem. Chińskie hotele rosną jak grzyby po deszczu. Część naszej grupy jedzie na plaże Otres, a część zostaje na plaży Serendipity – niedaleko naszego hotelu. Otres oddalona jest o 7 kilometrów od centrum miasta, plaża jest zdecydowanie węższa, czystsza, turystów chińskich mnie i nawet słońce częściej wychodzi tu zza chmur . Po południu jedziemy do marketu Phsar Leur i do świątyni Wat Krom. W świątyni również trwa budowa, a po drugiej stronie ulicy rośnie kilkunasto piętrowy budynek (kolejny hotel z kasynem?), który swoją wielkością na pewno przytłoczy świątynię.
     

   
Po trzech dniach intensywnego zwiedzania świątyń Angkor mamy dzisiaj luźniejszy dzień – pływamy po jeziorze Tonle Sap. Na początek jednak zatrzymujemy się na farmie krokodyli, które hoduje się tu na mięso i skóry. Naszymi przewodnikami po tym terenie jest dwójka cztero- może pięciolatków, którzy pokazują nam, gdzie są krokodyle, informują po angielsku że tu leży pies, to jest kaczka, a to królik. W nagrodę na koniec poszliśmy do sklepu i wybrały sobie lody. Kilka kilometrów od Siem Reap leży największe jezioro Azji Południowowschodniej – Tonle Sap. Teraz w Kambodży jest pora sucha, dlatego jezioro ma niski stan, a rzeka wzdłuż której jedziemy tuk-tukami prawie wyschła. Wsiadamy do dużej łodzi i płyniemy przez wioskę Kamplong Phuk. W porze deszczowej wygląda ona całkiem inaczej: wszystkie domy stoją w wodzie. Teraz natomiast przez wioskę płynie tylko wąska rzeka i widać na jak wysokich palach stoją domy. Jezioro w porze deszczowej przybiera tyle wody, że powiększa się 5-6 krotnie w porównaniu do pory suchej. Gdy wypłynęliśmy na pełne jezioro zatrzymujemy się w pływającej restauracji skąd małymi łodziami udajemy do zalanego lasu. Panuje tu błogi spokój, a cisza zmącona jest tylko szumem wioseł zanurzających się w wodzie i śpiewem Khmerki – jednej ze sterniczek.
   

        
Trzeci dzień (i ostatni ) spędzamy zwiedzając świątynie Angkor w Kambodży. Na koniec zostawiliśmy sobie te najlepsze, czyli Angkor Thom, Ta Prom i Angkor Wat. Angkor Thom była ostatnią stolicą Angkor wybudowaną przez Dżajawarmana VII pod koniec XII wieku. Składa się z wielu budowli, a najwspanialsza to Bayon z ponad setką twarzy na wysokich wieżach. Obok stoi Baphuon mająca 34 metry wysokości, Phimeanakes, Taras Trędowatego Króla, Taras Słoni… Dobrze że świątynie otoczone są  drzewami, dającymi cień ponieważ temperatura dochodzi do 34 st Celsjusza. Dodatkowo duża wilgotność powoduje, że musimy schłodzić się bryłą lodu rzuconą na kark (i nie tylko  na kark). Ta Prom znana jest z tego, że wdziera się do niej dżungla, a wielkie figowce oplatają swymi korzeniami mury budowli. Na deser zostawiliśmy sobie najwspanialszą świątynię – Angkor Wat. Najpierw jedziemy do niej wcześnie rano na wschód słońca, a po południu zwiedzamy ją dokładnie. Składa się z trzech poziomów, a do schodów na ostatnie piętro ustawiła się spora kolejka, ale widok z góry zapiera dech w piersi, więc warto było stać w pół godzinnej kolejce. Tuż przed zamknięciem Angkor Wat udaje nam się obejść ją w koło by oglądnąć najwspanialsze płaskorzeźby w Angkorze. Wieczorem oddajemy się w ręce masażystów i kończymy wieczór w Cheers Club na Pub Street.
             

 
Muzeum Min Lądowych

 
Bantleay Srai

 
East Mebon

Cały dzisiejszy dzień spędziliśmy jeżdżąc tuk-tukiem po świątyniach Angkoru. To najpiękniejsze miejsce w Kambodży dlatego spędzamy tu kilka dni. Ruszamy zaraz po śniadaniu, ale zaczynamy od Muzeum Min Lądowych, które prowadzi Aki Ra. Aki Ra zajmuje się rozminowywanie północno zachodniej części Kambodży, gdzie jeszcze jest wiele “bombowych pamiątek” po wojnach jakie toczyły się przed laty w Kambodży. Prowadzi także fundację i szkołę dla dzieci, które są kalekie lub straciły rodziców wskutek wybuch niewypału. Najdalej oddaloną świątynią, do której dzisiaj jedziemy jest Banteay Srei – Cytadela Kobiet, gdzie delikatne płaskorzeźby w czerwonym piaskowcu zapierają nam dech w piersiach. Przy wyjściu ze świątyni na podwyższeniu siedzi zespół składający się z ofiar min lądowych i gra tradycyjną muzykę khmerską. Wracamy do głównego kompleksu świątyń i zatrzymujemy się w East Mebon, a potem w Ta Som, która jest moją ulubioną świątynią: niezbyt duża, jest tu niewielu turystów i ma dwie piękne gopury (bramy wejściowe), z której jedna oplatana jest przez ogromne drzewo figowe. Całkiem inaczej wygląda świątynia Neak Pean, która stoi na sztucznej wyspie w Baraju Jayatataka (zbiornik wodny) i otoczona jest basenami. Angkorczycy uważali, że po kąpieli w nich człowieka opuszczają wszystkie choroby. Na koniec dzisiejszego dnia zostawiamy sobie największą świątynię jaką dzisiaj zobaczymy – Preah Khan. Jest to połączenie miasta urzędowego, świątyni i uczelni buddyjskiej, a budowę jej rozpoczęto w 1191 roku w czasie panowania Dżajawarman VII. Po zwiedzaniu jedziemy do centrum Siem Reap, a potem idziemy na kolację do Hok Ly 168 Restaurant. Byliśmy tam wczoraj i bardzo nam smakowało jedzenie, więc wracamy. Obsługiwała nas Nai Houy, której rodzice  prowadzą tę “restaurację”. Okazało się, że obchodzi dzisiaj 17-te urodziny. Dostała od nas prezenty, a my od niej w zamian piekielnie ostry sos chilli, który przygotowała jej mama.
 
Neak Pean

 
Preah Khan

  
Ta Som

 
17-te urodziny Nai Houy

   
Przyjechaliśmy do Kambodży i to od razu do najładniejszego miejsca w tym kraj – do Angkoru. Przed zwiedzaniem świątyń idziemy najpierw do ulicznego baru prowadzonego przez Khmerską rodzinę spróbować miejscowego jedzenia. W Siem Reap wynajmujemy trzy tuk-tuki i rozpoczynamy naszą przygodę z Angkorem. Najpierw jedziemy do najstarszych budowli w Angkorze – do świątyń z grupy Relous: sześć wież Preah Ko i świątynię Bakang. Już one robią na nas duże wrażenie, więc co będzie potem, gdy pojedziemy do Angkor Thom, czy Angkor Wat. Na koniec dnia siadamy na szczycie świątyni Pre Rup, by odpocząć przy zachodzie słońca.